Τι είναι το πλακώδες καρκίνωμα του στοματοφάρυγγα

Το ωτοφαρυγγικό πλακώδες καρκίνωμα αναφέρεται σε έναν όγκο των αμυγδαλών, της βάσης και του πίσω μέρους της γλώσσας, του ουρανίσκου, καθώς και του πλευρικού και του πίσω μέρους του λαιμού. Περισσότερο από το 95 % των πλακώδους κυτταρικού καρκινώματος είναι στοματοφαρυγγικά καρκινώματα. Οι σημαντικότεροι παράγοντες κινδύνου είναι το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ. Αλλά και ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων, εν συντομία HPV, αποτελεί σήμερα την κύρια αιτία αυτού του καρκινώματος.

Τι προκαλεί το πλακώδες καρκίνωμα του στοματοφάρυγγα

Περίπου το 60 % των στοματοφαρυγγικών καρκινωμάτων σχηματίζονται από τον HPV τύπου 16. Οι πάσχοντες γίνονται όλο και νεότεροι, καθώς η μέση ηλικία ήταν παλαιότερα 57 έτη, αλλά τώρα είναι 30 έως 55 έτη. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η λοίμωξη από τον HPV έχει αναδειχθεί ως αιτιολογία. Η συχνότητα του στοματικού σεξ και ο αριθμός των σεξουαλικών συντρόφων αποτελούν εδώ σημαντικούς παράγοντες κινδύνου. Οι θετικοί στον HPV ασθενείς έχουν 16 φορές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν στοματοφαρυγγικό καρκίνωμα. Στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη, οι λοιμώξεις από HPV ευθύνονται για περίπου 70 έως 80 % αυτών των καρκινωμάτων.

Όπως συμβαίνει με τη συντριπτική πλειονότητα των όγκων της κεφαλής και του τραχήλου, ο HPV δεν είναι η αιτία στους ηλικιωμένους άνδρες με μέσο όρο ηλικίας τα 61 έτη. Το αλκοόλ και ο καπνός παραμένουν οι μεγαλύτεροι παράγοντες κινδύνου για το πλακώδες καρκίνωμα του στοματοφάρυγγα. Τα άτομα που καπνίζουν 1,5 ή περισσότερα πακέτα τσιγάρα την ημέρα έχουν περίπου 3 φορές αυξημένο κίνδυνο. Οι ασθενείς που πίνουν 4 ή περισσότερα αλκοολούχα ποτά την ημέρα έχουν περίπου 7 φορές αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν πλακώδες καρκίνωμα του στοματοφάρυγγα. Οι άνθρωποι που καπνίζουν πολύ και πίνουν πολύ έχουν 30 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο.

Ποια είναι τα συμπτώματα του πλακώδους καρκινώματος του στοματοφάρυγγα

Τα συμπτώματα ποικίλλουν ανάλογα με την εντόπιση του στοματοφαρυγγικού καρκινώματος, αλλά συνήθως περιλαμβάνουν πονόλαιμο, οδυνοφαγία, δυσφαγία, δυσαρθρία και ωταλγία. Ένα άλλο κοινό σύμπτωμα είναι το κυστικό πρήξιμο του λαιμού. Επειδή τα συμπτώματα του στοματοφαρυγγικού καρκινώματος είναι παρόμοια με εκείνα μιας λοίμωξης του ανώτερου αναπνευστικού, μπορεί μερικές φορές να χρειαστούν αρκετοί μήνες προτού ο ασθενής παραπεμφθεί σε ειδικό.

Πώς διαγιγνώσκεται το πλακώδες καρκίνωμα του στοματοφάρυγγα

Πριν από την έναρξη της θεραπείας, το πρώτο βήμα είναι η διάγνωση με τη βοήθεια λαρυγγοσκόπησης και βιοψίας. Με βάση αυτές τις εξετάσεις, μπορεί να αξιολογηθεί η πρωτοπαθής βλάβη και να αναζητηθεί η δευτεροπαθής βλάβη. Εάν επιβεβαιωθεί το πλακώδες καρκίνωμα του στοματοφάρυγγα σε έναν ασθενή, ακολουθεί αξονική τομογραφία του λαιμού με τη χρήση σκιαγραφικού μέσου.

Πώς αντιμετωπίζεται το πλακώδες καρκίνωμα του στοματοφάρυγγα

Η χειρουργική επέμβαση χρησιμοποιείται ως πρωτογενής θεραπεία. Όλο και περισσότερο χρησιμοποιείται για τον σκοπό αυτό η TLM (διαστοματική μικροχειρουργική με λέιζερ), η οποία επιτρέπει την ενδοσκοπική εκτομή των καρκινωμάτων της βάσης της γλώσσας και των αμυγδαλών και συνεπώς την αφαίρεσή τους. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να αποφευχθεί η νοσηρότητα της ανοικτής χειρουργικής επέμβασης. Μια όλο και πιο δημοφιλής διαδικασία για τη θεραπεία μιας στοματοφαρυγγικής βλάβης είναι η TORS (διαστοματική ρομποτική χειρουργική). Στη μέθοδο αυτή, ένα ρομπότ με πολλούς προσαρμοσμένους βραχίονες ελέγχεται από έναν χειρουργό μέσω μιας κονσόλας. Χάρη στην ενδοσκοπική κάμερα, η οποία εισάγεται μέσω του στόματος του ασθενούς, είναι δυνατή η καλύτερη ορατότητα των δομών.

Η ακτινοθεραπεία σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί μετεγχειρητικά ή ως πρωτογενής θεραπεία. Στο παρελθόν, η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιούνταν για καρκινώματα αρχικού σταδίου και η χημειοθεραπεία για πιο προχωρημένα καρκινώματα. Σήμερα χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο η IMRT (ακτινοθεραπεία διαμορφωμένης έντασης). Αυτό καθιστά δυνατή τη διάσωση των γύρω ιστών και τη μείωση των μακροπρόθεσμων συνεπειών και παρενεργειών.

Δεδομένου ότι η στοματική κοιλότητα και ο φάρυγγας διαθέτουν πολλά λεμφαγγεία, οι μεταστάσεις είναι ιδιαίτερα συχνές στους τραχηλικούς λεμφαδένες. Ως εκ τούτου, οι μεταστάσεις πρέπει να λαμβάνονται υπόψη σε όλα τα άτομα με καρκίνωμα του στοματοφάρυγγα. Εάν οι μεταστάσεις στους τραχηλικούς λεμφαδένες δεν μπορούν να εξαλειφθούν με ακτινοθεραπεία ή ραδιοχημειοθεραπεία, δικαιολογείται η εκτομή του τραχήλου μετά τη θεραπεία.

Ποια είναι η μετεγχειρητική φροντίδα του στοματοφαρυγγικού καρκινώματος

Κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης, είναι σημαντικό να τηρούνται διαστήματα 3 μηνών για το 1ο και 2ο έτος και 6 μηνών για το 3ο έως 5ο έτος, ακόμη και αν ο ασθενής είναι απαλλαγμένος από συμπτώματα. Για κάθε ασθενή θα πρέπει να καταρτίζεται ένα ατομικό, προσαρμοσμένο στον κίνδυνο σχέδιο παρακολούθησης. Είναι εξίσου σημαντικό να ρωτάτε τακτικά για τον πόνο και την ποιότητα ζωής. Μετά το 5ο έτος, θα πρέπει να εφαρμόζονται τα συνήθη μέτρα ελέγχου.

Η κατάσταση HPV του ασθενούς και το καρκίνωμα δεν πρέπει να επηρεάζουν τα διαστήματα παρακολούθησης. Σε περίπτωση πολύ υψηλού κινδύνου υποτροπής, συνιστάται παρακολούθηση για το 1ο και 2ο έτος σε διαστήματα 6 έως 8 εβδομάδων. Η παρακολούθηση κατά τα επόμενα 3 έτη θα πρέπει να γίνεται ανά τρίμηνο. Οι ακόλουθοι παράγοντες υποδηλώνουν ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο υποτροπής:

Τα δύο πρώτα έτη μετά την εμφάνιση του καρκινώματος

• Υποτροπή των λεμφαδένων
• Ηλικία του ασθενούς κάτω των 45 ετών κατά την αρχική διάγνωση
• Συνεχής χρήση καπνού ή/και αλκοόλ
• Πάχος όγκου μεγαλύτερο από 5 mm
• Περινευρική διείσδυση
• Υψηλή ταξινόμηση Τ (Τ3 και Τ4)
• Υψηλή ταξινόμηση pN (από N2)
• εξωκαψική εξάπλωση

Ποια είναι η πρόγνωση για το πλακώδες καρκίνωμα του στοματοφάρυγγα

Συνολικά, το ποσοστό 5ετούς επιβίωσης είναι περίπου 60 %. Ωστόσο, η πρόγνωση αυτή εξαρτάται από την αιτία. Τα άτομα που έχουν θετικό HPV έχουν 5ετή επιβίωση άνω του 75 % και 3ετή επιβίωση σχεδόν 90 %. Από την άλλη πλευρά, οι ασθενείς που έχουν εξεταστεί με αρνητικό HPV έχουν ποσοστό 5ετούς επιβίωσης μικρότερο από 50 %. Λόγω της ευνοϊκής βιολογίας του καρκινώματος καθώς και της συνήθως νεότερης ηλικίας των ασθενών, τα HPV-θετικά καρκινώματα συμβάλλουν στο υψηλότερο ποσοστό επιβίωσης. Ωστόσο, η έκφραση του p16 μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την πρόγνωση τόσο για τα HPV-θετικά όσο και για τα HPV-αρνητικά στοματοφαρυγγικά καρκινώματα.