Co to jest oligoastrocytoma?
Termin oligoastrocytoma opisuje rodzaj guza ośrodkowego układu nerwowego. Z medycznego punktu widzenia są to glejaki mieszane o rozproszonym naciekaniu, które częściowo przypominają zarówno oligodendroglejaki, jak i gwiaździaki. Oligodendroglejaki, wraz z gwiaździakami anaplastycznymi, stanowią prawie 5% wszystkich nowotworów ośrodkowego układu nerwowego i rozwijają się z ponadprzeciętną częstotliwością w wieku dorosłym między 35 a 50 rokiem życia. Jednak oligoastrocytoma może również rozwinąć się w wieku około 10 lat. Mężczyźni zazwyczaj zapadają na oligoastrocytoma częściej niż kobiety. Oligoastrocytoma często tworzą się głównie w półkuli mózgowej, najlepiej w płacie czołowym.
Oligoastrocytoma rozwijają się latami, a czasem nawet dekadami, i nazywane są glejakami drugiego lub trzeciego stopnia. Każdego roku złośliwe zwyrodnienia występują w trzech do dziesięciu procent wszystkich przypadków tych guzów. To, czy taka złośliwa transformacja ma miejsce, zależy od rodzaju tkanki, ale także od charakterystyki molekularnej i wielkości guza. Standardową terapią jest zazwyczaj całkowite chirurgiczne usunięcie guza, które w razie potrzeby można uzupełnić chemioterapią i/lub radioterapią.
Jakie rodzaje oligiastrocytoma wyróżniamy?
Oligiastrocytoma to glejaki, które charakteryzują się mieszaną formą komórek nowotworowych astrocytarnych i oligodendroglejowych. Rozróżnia się następujące dwa nowotwory:
- Oligoastrocytoma (stopień II wg WHO): który rośnie raczej powoli, ale ma tendencję do nawrotów i w razie potrzeby może stać się złośliwy.
- oligoastrocytoma anaplastyczny (stopień III wg WHO): który rośnie dość szybko i ma tendencję do złośliwienia. Po operacji zalecana jest chemioterapia lub radioterapia.
Co powoduje powstawanie oligoastrocytoma?
Przyczyna powstawania oligoastrocytoma jest nadal nieznana. Istnieją jednak doniesienia o pojedynczych przypadkach, w których oligoastrocytoma powstał z powodu blizn powstałych po radioterapii ośrodkowego układu nerwowego lub urazu mózgu. Ponadto, niektóre oligoastrocytoma stwierdzono u pacjentów cierpiących na stwardnienie rozsiane. Istnieją również doniesienia o rodzinnym występowaniu oligoastrocytoma, dlatego też skłonność genetyczna może być również brana pod uwagę jako przyczyna choroby.
Gdzie najczęściej występuje oligoastrocytoma?
Oligoastrocytoma występują głównie w półkuli mózgowej, zwłaszcza w płacie czołowym. Ogólnie rzecz biorąc, oligoastrocytoma może również rozwijać się w innych częściach mózgu. Rzadziej jednak występuje w móżdżku lub pniu mózgu. Trudność tej choroby polega na tym, że guz często nacieka korę mózgową.
Jakie są objawy oligoastrocytoma?
Oligoastrocytoma wykazuje następujące typowe objawy glejaka, które można wyjaśnić rosnącym naciskiem na mózg lub wrastaniem guza w otaczającą tkankę:
- Ból głowy,
- przedłużające się nudności i/lub wymioty
Bóle głowy spowodowane przez oligoastrocytoma pojawiają się bardzo nagle, w przeciwieństwie do konwencjonalnych bólów głowy. Mogą również nasilać się w ciągu kilku dni lub tygodni. Jeśli leki przeciwbólowe mogą przynieść jakąkolwiek ulgę, to tylko na stosunkowo krótki czas. Ból głowy nasila się również, gdy pacjent leży i ustępuje samoistnie, gdy pacjent znajduje się w pozycji pionowej.
Stosunkowo wielu pacjentów może również cierpieć na napady padaczkowe i/lub wykazywać objawy udaru mózgu, takie jak wystąpienie jednostronnego paraliżu i/lub zaburzeń mowy. To ostatnie ma miejsce zwłaszcza w przypadku krwawienia z oligoastrocytoma. W przypadku wystąpienia tych dolegliwości wielu pacjentów zwykle zgłasza się do lekarza po raz pierwszy, po czym diagnozowany jest oligoastrocytoma. W zależności od stopnia zaawansowania guza objawy mogą się nasilać.
Jak diagnozuje się oligoastrocytoma?
Oligoastrocytoma można zdiagnozować za pomocą zwykłych procedur obrazowania rezonansu magnetycznego (MRI) czaszki. Jeśli nie jest to możliwe, wykonuje się tomografię komputerową (CT), która ma tę zaletę, że często można wykryć zwapnienia. Zwapnienia występują w około 80% wszystkich przypadków. W celu postawienia szczegółowej diagnozy konieczne jest pobranie próbki tkanki (biopsja).
Jak wygląda oligoastrocytoma z histologicznego punktu widzenia?
Histologicznie oligoastrocytoma wygląda jak szaro-czerwonawy guz, zwykle przeplatany torbielami. Powoduje to okrągłe jądro komórkowe z cytoplazmą, która ma cienkie naczynia ułożone w formie siatki ogrodzeniowej. Lekarze mówią również o tak zwanym zjawisku "gotowanego jajka".
Jak leczy się oligoastrocytoma?
Pierwszym wyborem leczenia oligoastrocytoma jest chirurgiczna resekcja guza. Jednak ze względu na naciekający charakter wzrostu guza, trudno jest osiągnąć wyleczenie za pomocą samego zabiegu chirurgicznego. Jednak zabieg chirurgiczny znacznie zmniejsza objętość guza. W ten sposób można złagodzić dyskomfort, który może wystąpić na przykład z powodu ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Oprócz zabiegu chirurgicznego zaleca się radioterapię lub chemioterapię, zwłaszcza jeśli guz nadal rośnie po operacji. Zarówno radioterapia, jak i chemioterapia są równie skuteczne i są zwykle stosowane w przypadku guzów w stopniu II według WHO.
Jak wygląda opieka kontrolna w przypadku oligoastrocytoma?
Pierwsze badanie kontrolne odbywa się około sześć tygodni po zakończeniu leczenia. MRI służy do sprawdzenia, w jakim stopniu guz się cofnął. Jeśli guz jest oligoastrocytoma (stopień II wg WHO), kolejne badania kontrolne odbywają się co trzy miesiące, a jeśli wyniki są stałe, co sześć do dwunastu miesięcy.
Jakie są rokowania w przypadku oligoastrocytoma?
Wskaźnik 5-letniego przeżycia w przypadku oligoastrocytoma (stopień II wg WHO) wynosi od 38 do 83 procent, a zatem ma ogólnie korzystniejsze rokowanie niż astrocytoma tego samego stopnia wg WHO. Oligoastrocytoma w stopniu I według WHO ma jeszcze większe szanse na wyleczenie.