Co to jest rak płaskonabłonkowy jamy ustnej?
Rak płaskonabłonkowy jamy ustnej to nowotwór, który zasadniczo może występować w dowolnym miejscu w jamie ustnej, ale zwykle wywodzi się z najwyższej warstwy komórek błony śluzowej jamy ustnej. rak płaskonabłonkowy jamy ustnej stanowi 5,6% wszystkich nowotworów złośliwych. Stawia go to na szóstym miejscu wśród wszystkich chorób nowotworowych, a mężczyźni są statystycznie bardziej narażeni na rozwój tej choroby.
Jakie są czynniki ryzyka rozwoju raka płaskonabłonkowego jamy ustnej?
Czynnikami wywołującymi raka kolczystokomórkowego jamy ustnej są palenie tytoniu i spożywanie alkoholu. Prawdopodobieństwo zachorowania na raka płaskonabłonkowego jamy ustnej wzrasta w zależności od ilości i czasu spożywania nikotyny. Osoba, która dużo pali, ma siedmiokrotnie większe ryzyko zachorowania na raka jamy ustnej w porównaniu z osobą niepalącą. Ryzyko to wynika z rakotwórczych składników tytoniu. Nitrozoaminy i węglowodory aromatyczne są najbardziej niebezpiecznymi substancjami. Osoby, które regularnie spożywają alkohol, a także wyroby tytoniowe, zwiększają ryzyko rozwoju raka płaskonabłonkowego jamy ustnej, ponieważ alkohol obniża przepuszczalność błony śluzowej jamy ustnej dla rakotwórczych składników tytoniu. W ten sposób szkodliwe substancje mogą wnikać głęboko w warstwy tkanek. Badania wykazały, że łączne spożywanie alkoholu i nikotyny zwiększa ryzyko zachorowania na raka nawet 40-krotnie w porównaniu z osobami, które nie piją ani nie palą.
Oprócz tych czynników ryzyka, wirusy brodawczaka ludzkiego (HPV) również odgrywają ważną rolę w rozwoju raka płaskonabłonkowego jamy ustnej. W przypadku około 10 procent wszystkich raków jamy ustnej można udowodnić związek z zakażeniem HPV. Jednak słaba higiena jamy ustnej i przewlekłe podrażnienie błony śluzowej jamy ustnej są z pewnością kolejnymi czynnikami ryzyka. W rzadkich przypadkach zdarza się jednak, że rak rozwija się bez wyraźnego powodu.
Jakie objawy daje rak płaskonabłonkowy jamy ustnej?
Jeśli zauważysz zewnętrzne zmiany w błonie śluzowej jamy ustnej, które utrzymują się dłużej niż 14 dni, zdecydowanie powinieneś zasięgnąć porady lekarza. Rak jamy ustnej może zazwyczaj objawiać się na wiele różnych sposobów. Oprócz białawej lub czerwonawej zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej, która wydaje się nieszkodliwa, ale nie można jej zetrzeć, mogą również występować otwarte rany (owrzodzenia) lub guzy (narośla tkankowe). Zwłaszcza we wczesnych stadiach te zewnętrzne zmiany nie powodują bólu.
Jak diagnozuje się raka płaskonabłonkowego jamy ustnej?
Rak płaskonabłonkowy jamy ustnej jest zwykle diagnozowany w zaawansowanym stadium raka, gdy pacjent odczuwa już objawy. Tylko około jeden na dziesięć guzów jest wykrywany podczas badania ogólnego lub przesiewowego. Dzieje się tak, ponieważ guzy o średnicy do 1 cm zwykle pozostają bezobjawowe. Tylko większe guzy powodują ból, ale mogą również powodować obrzęk lub infekcje (owrzodzenia).
W przypadku podejrzenia raka płaskonabłonkowego jamy ustnej lekarz najpierw zbada błonę śluzową jamy ustnej pod kątem zmian. Oprócz tej oceny klinicznej stosuje się różne procedury badania w celu lepszej oceny stopnia ryzyka zmian błony śluzowej jamy ustnej. Obejmują one na przykład procedurę VELscope (Vision Enhanced Lesion Scope), która uwidacznia strukturę tkanki pod kątem jej zmienności. Ponadto można zastosować tzw. biopsję szczoteczkową, za pomocą której uzyskuje się materiał do oznaczenia markerów nowotworowych.
Jeśli zmiana w błonie śluzowej jamy ustnej utrzymuje się przez ponad dwa tygodnie pomimo leczenia, diagnozę uznaje się za potwierdzoną. Procedury obrazowania, takie jak tomografia komputerowa (CT) lub rezonans magnetyczny (MRI), są następnie wykorzystywane do określenia zasięgu guza w celu opracowania odpowiedniej terapii.
Jak leczy się raka płaskonabłonkowego jamy ustnej?
Wybór terapii zależy nie tylko od wieku i ogólnego stanu zdrowia pacjenta, ale także od stadium raka i wielkości guza. Jeśli jest to mały, zlokalizowany guz w stadium od I do II, może być skutecznie leczony przez miejscowe wycięcie w 80 do 90 procent wszystkich przypadków. W przypadku nowotworu od stadium III, interwencja chirurgiczna (resekcja) lub samo napromienianie zwykle nie są wystarczające. W takim przypadku do skutecznego leczenia nowotworu konieczne jest leczenie multimodalne, na które składa się interwencja chirurgiczna połączona z radioterapią i chemioterapią. Taka terapia skojarzona jest wskazana, ponieważ rak płaskonabłonkowy jamy ustnej zwykle nie jest już zlokalizowany na tym etapie, ale w 38% wszystkich przypadków utworzył już odległe przerzuty, które dotyczą głównie płuc.
Jakie są rokowania w przypadku raka płaskonabłonkowego jamy ustnej?
Dzięki nowoczesnej medycynie raka płaskonabłonkowego jamy ustnej można obecnie łatwiej zdiagnozować we wczesnym stadium raka. Ma to kluczowe znaczenie dla podjęcia natychmiastowych działań terapeutycznych. Ponieważ szanse na wyleczenie zależą w decydującym stopniu od natychmiastowego leczenia. Jednak perspektywy całkowitego wyleczenia pacjentów z zaawansowanym rakiem płaskonabłonkowym jamy ustnej pozostają słabe. Wskaźnik 5-letniego przeżycia dla tych pacjentów wynosi od 45 do 53 procent. Zależy to jednak również od tego, czy rak płaskonabłonkowy jamy ustnej utworzył już przerzuty do węzłów chłonnych. Ponieważ węzły chłonne służą jako tak zwane stacje filtrujące w organizmie i są odpowiedzialne za obronę przed chorobami, odgrywają one decydującą rolę w regeneracji.