Co to jest rak podstawnokomórkowy?
Rak podstawnokomórkowy to biały rak skóry o jasnym zabarwieniu, który rozwija się z warstwy komórek podstawnych skóry i osłonek mieszków włosowych. Rak podstawnokomórkowy najczęściej występuje na głowie i szyi, ale rzadziej na tułowiu, ramionach lub nogach. Rak podstawnokomórkowy jest najczęstszym rodzajem raka skóry, dotykającym średnio więcej mężczyzn niż kobiet.
Podczas gdy czerniak złośliwy również tworzy przerzuty do innych narządów, rzadko ma to miejsce w przypadku raka podstawnokomórkowego. Jednak rak podstawnokomórkowy może również wrastać w otaczające tkanki i atakować kości lub chrząstki. Śmiertelność w przypadku raka podstawnokomórkowego jest stosunkowo niska w porównaniu do raka czarnej skóry.
Jak rozwija się rak podstawnokomórkowy?
Rak podstawnokomórkowy rozwija się z komórek podstawnych. Są to komórki znajdujące się w górnej warstwie skóry. Na przykład promieniowanie UV może powodować zmiany w komórkach podstawnych i powodować ich niekontrolowany wzrost.
Jakie są czynniki ryzyka raka podstawnokomórkowego?
Rak podstawnokomórkowy jest zwykle spowodowany latami intensywnej ekspozycji na słońce, dlatego osoby, które często są narażone na promieniowanie UV i które na przykład dużo pracują na zewnątrz, mają tendencję do rozwoju raka podstawnokomórkowego. Rak podstawnokomórkowy jest szczególnie powszechny w obszarach narażonych na duże nasłonecznienie, takich jak nos, uszy, dolna warga, szyja lub dłonie.
Oprócz promieniowania UV, rak podstawnokomórkowy może być również spowodowany dziedziczną predyspozycją. Dotyczy to szczególnie osób o jasnej karnacji. Rak podstawnokomórkowy może również rozwinąć się po osłabieniu układu odpornościowego za pomocą leków, na przykład po przeszczepie.
Jakie są objawy raka podstawnokomórkowego?
Rak podstawnokomórkowy może objawiać się guzkiem w kolorze skóry lub czerwonawym. Typowe objawy to paciorkowata obwódka i prześwitywanie małych naczyń krwionośnych na powierzchni skóry. Jeśli rak podstawnokomórkowy jest już bardzo zaawansowany, mogą również pojawić się owrzodzenia, które stają się zauważalne poprzez wilgoć i/lub niewielkie krwawienie.
Jak diagnozuje się raka podstawnokomórkowego?
Jeśli podejrzewasz raka podstawnokomórkowego, dermatolog szczegółowo zbada odpowiedni obszar skóry pod tak zwanym mikroskopem światła odbitego. Z pomocą olejku i światła polaryzującego mikroskopu światła odbitego, skóra może być zbadana dokładniej, aż do głębszych warstw. Takie powiększenie zwykle umożliwia dermatologowi określenie, czy zmiana skórna jest łagodna czy złośliwa.
Badanie można również przeprowadzić za pomocą laserowego mikroskopu konfokalnego. W tym przypadku zmieniony chorobowo obszar skóry badany jest za pomocą światła lasera o odpowiedniej długości fali. Jednak pacjent otrzymuje potwierdzoną diagnozę dopiero po odpowiednim badaniu skóry po biopsji zmienionej tkanki. W tym celu guz można albo całkowicie usunąć i zbadać w laboratorium (biopsja wycinająca), albo pobrać niewielką próbkę tkanki i poddać ją analizie (biopsja nacinająca). Jeśli istnieje podejrzenie, że rak podstawnokomórkowy rozprzestrzenił się już do głębszych warstw skóry, na przykład do kości, można również wykonać tomografię komputerową.
Jak leczy się raka podstawnokomórkowego?
Najważniejszymi metodami leczenia raka podstawnokomórkowego są chirurgia, radioterapia, terapia miejscowa lub terapia ogólnoustrojowa. Standardową terapią jest całkowite chirurgiczne usunięcie raka podstawnokomórkowego. Guz jest wycinany w znieczuleniu miejscowym. Jeśli nie powiedzie się to za pierwszym razem, podejmuje się próbę usunięcia pozostałej tkanki nowotworowej podczas kolejnej operacji. Ma to zapobiec ponownemu wzrostowi guza w tym samym miejscu.
Jeśli operacja nie jest możliwa ze względu na ogólny stan zdrowia pacjenta lub z powodu innych problemów, można również zastosować alternatywne metody leczenia, z których jedną jest radioterapia. Radioterapia jest również odpowiednia w przypadku, gdy guz nie mógł zostać całkowicie usunięty podczas pierwszej operacji, a druga interwencja chirurgiczna nie jest opcją dla pacjenta.
Oprócz radioterapii możliwe jest również leczenie immunologiczne maścią imikwimodową. Ten rodzaj leczenia jest stosowany głównie w przypadku dużych, powierzchownych raków podstawnokomórkowych. Maść z substancją czynną imikwimod aktywuje komórki odpornościowe, a także stymuluje produkcję substancji przekaźnikowych w układzie odpornościowym. Aplikacja odbywa się zwykle kilka razy w tygodniu przez łącznie sześć tygodni i ma niesamowity sukces. U ponad 80 procent pacjentów rak podstawnokomórkowy nie rozwija się ponownie po co najmniej pięciu latach leczenia.
Jeśli rak podstawnokomórkowy jest już daleko zaawansowany, odpowiednia jest tak zwana terapia ogólnoustrojowa inhibitorami hedgehog. Jest to seria leków przeciwnowotworowych, które hamują wzrost i różnicowanie komórek i są stosowane specjalnie w terapii nowotworów.
Jakie są rokowania w przypadku raka podstawnokomórkowego?
U około jednej trzeciej wszystkich pacjentów rak podstawnokomórkowy rozwija się ponownie, nawet po skutecznym leczeniu. Ryzyko nawrotu jest znacznie wyższe, zwłaszcza w przypadku niechirurgicznych metod leczenia, niż w przypadku usunięcia chirurgicznego. Dlatego też zaleca się, aby pacjenci uczęszczali na regularne badania kontrolne przeprowadzane przez dermatologa, ale także samodzielnie sprawdzali skórę pod kątem nieprawidłowości. Okres badań kontrolnych powinien wynosić około sześciu miesięcy dla pacjentów, u których guz został skutecznie i całkowicie usunięty, podczas gdy regularne kontrole co trzy miesiące są zalecane dla wszystkich innych osób ze względu na wyższe ryzyko nawrotu.
Jak możesz zapobiec nawrotowi raka podstawnokomórkowego?
Niektórym pacjentom można zalecić przyjmowanie dużej ilości witaminy B3 (nikotynamidu) w celu zapobiegania nawrotom raka podstawnokomórkowego. Witamina B3 przeciwdziała uszkodzeniom komórek spowodowanym promieniowaniem UV i ma działanie wzmacniające samonaprawę DNA. Badania wykazały, że przyjmowanie nikotynamidu może zmniejszyć ryzyko rozwoju raka podstawnokomórkowego o 20%. Jednak efekt ten występuje tylko podczas przyjmowania witaminy. Jeśli witamina zostanie odstawiona, pacjent ma podobnie wysokie ryzyko nawrotu choroby. Nawiasem mówiąc, to samo dotyczy sytuacji, gdy witamina B3 jest przepisywana tylko w niskiej dawce.